Wywrotka kajaka nie jest rzadkością, dlatego dobrze jest wiedzieć, jak należy się wtedy zachować. Postępowanie nasze zależy od tego, czy udzielamy pomocy sobie, czy też innej załodze. Wywrotki najczęściej zdarzają się bądź przy pierwszych kontaktach z kajakiem, gdy brak jest umiejętności technicznych. Bądź też po pewnym czasie, gdy jako „starzy” wodniacy czujemy się w wodzie swobodnie i zapominamy o zachowaniu ostrożności.
Jak należy się zachować
Gdy czujemy, że zmianą położenia ciała nie wybalastujemy i wywrotka jest nieunikniona – nie trzymamy się kurczowo dwiema rękami burt. Lepiej puścić jedną rękę i swobodnie „wypaść” do wody. Jeżeli fartuch był zapięty, uwalniamy się z niego bez paniki. Zdenerwowanie może tylko pogorszyć sytuację. Trzymamy kajak jedną ręką i nie naciskamy zbyt mocno, aby nie zakłócać jego stateczności. Uniesienie jednej strony kajaka powoduje „odessanie” i umożliwia dostawanie się do wnętrza dalszych porcji wody. Kajak składany i plastikowy a nawet i drewniany bez komór wypornościowych można wtedy łatwo zatopić. Chociaż jest to oczywiste, to warto podkreślić, że pływając kajakiem zawsze należy mieć założoną kamizelkę asekuracyjną lub ratunkową.
Pracując nogami utrzymujemy się na powierzchni i rozglądamy się za towarzyszem. Jeśli jest potrzeba – pomagamy uwolnić mu się z fartucha. Do dalszej akcji ratowania sprzętu można przystąpić dopiero, gdy nie ma już zagrożenia życia i obaj kajakarze są na powierzchni. Postępowanie zależy od miejsca, gdzie była wywrotka. Na jeziorze, na wodzie głębokiej można holować nieodwrócony kajak popychając go przed sobą. Kajak powinien być ustawiony wzdłuż kierunku płynięcia. Przed odpłynięciem z miejsca wywrotki. sprawdzamy, czy nie zostały, na powierzchni jakieś części wyposażenia.
Postawienie kajaka po wywrotce
Postawienie kajaka po wywrotce w normalnej pozycji jest możliwe, lecz dość trudne. Najlepiej jedna osoba unosi burtę, a druga naciska i popycha stronę przeciwną. Czynności te należy wykonać szybko i energicznie. Po odwróceniu dobrze jest wylać przynajmniej częściowo wodę. Jeżeli decydujemy się na wchodzenie do kajaka z wody, robimy to od dziobu lub rufy, posuwając się na brzuchu w stronę kokpitu, nie unosimy się wysoko, aby nie spowodować następnej wywrotki.
Nie wolno odpływać od wywróconego kajaka! Stanowi on zawsze środek ratunkowy i zwiększa szanse na dopłynięcie do brzegu lub doczekanie pomocy.
Przy wywrotce na rzece po wypłynięciu na powierzchnię płyniemy z prądem trzymając się kajaka i staramy się zejść z linii nurtu w kierunku brzegu bliższego lub łatwiej dostępnego z wody. Na rzece o szybkim nurcie i kamienistym dnie (rzeki górskie) płyniemy nogami do przodu, aby zabezpieczyć głowę od urazów. Można wykorzystać siłę nurtu płynąć pod prąd – wtedy nurt spycha do brzegu ustawiony skośnie kajak (promowanie). Po dotarciu do brzegu lub po wywrotce na płytkiej wodzie wylewamy wodę z kajaka. W tym celu jedna osoba chwyta za rufę, druga za dziób. Jedna z nich unosi kajak wcześniej. Następuje wtedy „odessanie” i woda wylewa się z wnętrza.
Udzielanie pomocy w czasie wywrotki
Przy wywrotce na jeziorze pomoc nasza może się ograniczyć do asekuracji wywrotkowiczów, pomocy w wyławianiu ekwipunku i holowaniu wywróconego kajaka. Nie wolno podpływać do poszkodowanych bokiem – tylko rufą lub dziobem. Na rzece najtrudniejsze jest zejście z linii nurtu i wyłowienie dobytku niesionego prądem. W tym też należy pomóc. Jeżeli to możliwe – starać się kierować w stronę płytszego brzegu – łatwiej tam wejść i prąd jest znacznie słabszy. Przy brzegu głębokim prąd niesie szybko i przy próbie wychodzenia łatwo o obrażenia i zniszczeniu sprzętu. Jeżeli jesteśmy w kajaku, pomagamy dopłynąć do brzegu umożliwiając złapanie się za rufę lub dziób kajaka albo rzucając linkę. Nie podpływać bokiem, ani nie podawać ręki. W ostateczności wiosło. Gdy znajdziemy się na brzegu – podajemy linę, kij lub rękę.
Należy pamiętać, że wywrotka i tym samym nagłe upadnięcie często do zimnej wody może wywołać wstrząs termiczny. Prawie zawsze nagłe znalezienie się w zimnej wodzie uniemożliwia w pierwszych chwilach „wydobycie głosu” i wołanie o pomoc.
Po zakończeniu akcji ratunkowej należy umożliwić wyratowanym przebranie się w suchą odzież. Wskazane jest podanie gorącego napoju.
Lęk przed dalszym pływaniem
Gdy wywrotka jest niegroźna i decydujemy się na dalsze płynięcie, wywrotkowicze powinni płynąć pod specjalna opieką prowadzącego lub wytrawnej załogi. Zawsze, gdy istnieje możliwość wystąpienia szoku – rozbijamy obóz. Kontynuowanie płynięcia niesie ryzyko powtórnego wypadku. U wywrotkowiczów daje się zauważyć lęk przed dalszym pływaniem. Ustępuje on z czasem, ale może powodować przejściowe zmniejszenie pewności kajakowania. Wywrotka jako przysłowiowy „kubeł zimnej wody” ma swoje dobre strony, zwłaszcza dla pewnych siebie „starych wodniaków”. Przypomina, że z wodą nie ma żartów i że staż wodniacki przed wywrotką nie chroni.
Najczęściej spotykane przyczyny wywrotek
Jeziora – uderzenie bocznej fali przy kajaku nieobciążonym i do tego zbyt wysokim siedzeniu osady, np. na pokładzie. Stateczność poprzeczna kajaka jest wtedy niewielka.
Rzeki – wciśnięcie kajaka przez nurt pod brzeg nisko zarośnięty drzewami lub krzewami. Przyciśnięcie przez silny nurt do drzewa przegradzającego rzekę. W takich sytuacjach częstym błędem jest odchylanie się w stronę nurtu – kajak przechyla się, woda wpływa do środka zatapiając go. Kolejną przyczyną jest odchylenie się w bok i utrata równowagi przy przepływaniu pod drzewami. Usiłowanie zatrzymania kajaka na nurcie przez złapanie się gałęzi to też przyczyna wywrotki.
Rzeki górskie – napłynięcie na kamienie i utrata stateczności. Na bystrzach boczne uderzenie fali.